Ο Στίβος είναι ένα από τα πιο δημοφιλή Παραολυμπιακά αθλήματα. Ήταν ένα από τα αθλήματα που συμπεριλήφθηκαν στο αγωνιστικό πρόγραμμα των πρώτων Παραολυμπιακών Αγώνων το 1960, στη Ρώμη. Συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό αθλητών και αθλητριών και περιλαμβάνει το μεγαλύτερο αριθμό αγώνων.
Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες συμμετέχουν αθλητές και αθλήτριες με εγκεφαλική παράλυση, κάκωση στο νωτιαίο μυελό, ακρωτηριασμό ή άλλη κινητική αναπηρία, τυφλοί ή με μειωμένη όραση αθλητές Στο αγωνιστικό πρόγραμμα περιλαμβάνονται αγώνες δρόμων, ρίψεων, αλμάτων, ο μαραθώνιος και το πένταθλο.
Οι αθλητές αγωνίζονται με αμαξίδιο ή με χρήση προθέσεων (τεχνητών μελών), ενώ οι τυφλοί αθλητές αγωνίζονται με βοηθό.
Οι αθλητές ταξινομούνται βάση του τύπου της αναπηρίας τους σε διαφορετικές κατηγορίες:
Δείτε επίσης: Επιτροπή Στίβου Διεθνούς Παραολυμπιακής Επιτροπής, Διεθνής Ομοσπονδία Στίβου
Οι αγώνες Στίβου συναντώνται στο βάθος του χρόνου και ταυτίζονται με την μακραίωνη ελληνική ιστορία. Οι αγώνες του Στίβου αποκαλούνται στα Ελληνικό και ως «Κλασσικός Αθλητισμός». Επίσημη χρονολογία έναρξης της διεξαγωγής αγώνων Στίβου είναι το 776 π.Χ., το οποίο αποτελεί το έτος έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Σε αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες διεξήχθη το αγώνισμα του «Ενός Σταδίου (192,27μ.)», το οποίο αντιστοιχεί στο σημερινό αγώνισμα των 200 μέτρων.
Ο Στίβος είναι από τα πρώτα αθλήματα που άρχισαν να καλλιεργούνται από αθλητές με αναπηρία. Η ανάπτυξη του αθλήματος ξεκίνησε στο νοσοκομείο αποκατάστασης του Στόουκ Μάντεβιλ, με τη διοργάνωση των πρώτων αγώνων δρόμου με αμαξίδια πριν από 50 και πλέον χρόνια. Σταδιακά οι αθλητές άρχισαν να εντατικοποιούν τις προσπάθειές και τις προπονήσεις τους όχι μόνο σε αγώνες δρόμων διαφόρων αποστάσεων, αλλά και σε αγώνες ρίψεων.
Ο Στίβος συμπεριελήφθη στο αγωνιστικό πρόγραμμα των πρώτων Παραολυμπιακών Αγώνων το 1960, στη Ρώμη, όπου συμμετείχαν μόνο αθλητές με αμαξίδιο. Το 1976, στο Τορόντο του Καναδά, αγωνίστηκαν για πρώτη φορά αθλητές με ακρωτηριασμό και αθλητές τυφλοί ή με περιορισμούς όρασης, ενώ στους Αγώνες του ‘Αρνεμ (Ολλανδία) το 1980 έλαβαν μέρος και αθλητές με εγκεφαλική παράλυση. Από το 1984 και έπειτα, αθλητές με αναπηρία συμμετέχουν σε αγώνες επίδειξης στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ από το 1987 συμμετέχουν σε αγώνες επίδειξης και σε Παγκόσμια Πρωταθλήματα Στίβου της ΙΑΑF.
Εκτός από τους κανονισμούς της Διεθνούς Ομοσπονδίας Στίβου (IAAF), οι οποίοι ισχύουν για αθλητές Παραολυμπιακών και Ολυμπιακών Αγώνων, ισχύουν επιπλέον και οι κανονισμοί που έχει θεσμοθετήσει η Επιτροπή Στίβου της Διεθνούς Παραολυμπιακής Επιτροπής (ΔΠΕ).
Το αγωνιστικό πρόγραμμα περιλαμβάνει 36 αγώνες: 18 ανδρών και 18 γυναικών:
Γυναίκες: Δρόμοι (100 μέτρα, 200 μέτρα, 400 μέτρα, 800 μέτρα, 1.500 μέτρα, 5.000 μέτρα, 10.000 μέτρα, 4 x 100 μέτρα σκυταλοδρομία, 4 x 400 μέτρα σκυταλοδρομία), ‘Αλματα (άλμα εις ύψος, άλμα εις μήκος, άλμα τριπλούν), Ρίψεις (σφαιροβολία, δισκοβολία, ακοντισμός και κορύνα – club), Πένταθλο και Μαραθώνιος.
‘Ανδρες: Δρόμοι (100 μέτρα, 200 μέτρα, 400 μέτρα, 800 μέτρα, 1.500 μέτρα, 5.000 μέτρα, 10.000 μέτρα, 4 x 100 μέτρα σκυταλοδρομία, 4 x 400 μέτρα σκυταλοδρομία), ‘Αλματα (άλμα εις ύψος, άλμα εις μήκος, άλμα τριπλούν), Ρίψεις (σφαιροβολία, δισκοβολία, ακοντισμός και κορύνα – club), Πένταθλο και Μαραθώνιος.
Λόγω των επιμέρους αγωνιστικών κατηγοριών, στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 θα γίνουν συνολικά 143 αγώνες ανδρών και 62 γυναικών.
Οι αγώνες ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες
Οι αγώνες δρόμων διακρίνονται σε δρόμους ταχύτητας, ημιαντοχής (μεσαίες αποστάσεις), αντοχής (μεγάλες αποστάσεις), αγώνες εκτός σταδίου και σκυταλοδρομίες (ομαδικοί αγώνες).
Οι δρόμοι ταχύτητας περιλαμβάνουν:
Οι δρόμοι ημιαντοχής περιλαμβάνουν:
Οι δρόμοι αντοχής περιλαμβάνουν:
Οι σκυταλοδρομίες περιλαμβάνουν:
Οι αγώνες σκυταλοδρομίας προέρχονται από τους αρχαίους αγγελιοφόρους, οι οποίοι μετέφεραν μηνύματα. Αυτά τα παρέδιδε ο ένας στον άλλο μέχρι να φτάσουν στον προορισμό τους. Τέσσερις αθλητές από κάθε χώρα καλύπτουν διαδοχικά μέρος της συνολικής απόστασης, καθώς μεταφέρουν τη σκυτάλη. Οι αλλαγές γίνονται κάτω από συγκεκριμένους κανονισμούς, τεχνικές και μέσα σε συγκεκριμένα όρια.
Στους αγώνες εκτός σταδίου των Παραολυμπιακών Αγώνων εντάσσεται ο Μαραθώνιος ανδρών και γυναικών που διεξάγεται σε δημόσιο δρόμο, και στους Παραολυμπαικούς Αγώνες της Αθήνας θα διεξαχθεί τις 26 Σεπτεμβρίου 2004.
Το αγώνισμα θα διεξαχθεί στην ιστορική κλασσική διαδρομή (42.195μ.) με αφετηρία τον ομώνυμο Δήμο του Μαραθώνα και τερματισμό το Παναθηναϊκό Στάδιο.
Οι κανονισμοί που διέπουν τους αγώνες δρόμου των Ολυμπιακών Αγώνων, ισχύουν και στους Παραολυμπιακούς Αγώνες με κάποιες διαφοροποιήσεις ανά κατηγορία. Οι βασικότερες είναι οι εξής:
Στις κατηγορίες 32-34 (αθλητές με εγκεφαλική παράλυση) και 51-54 (αθλητές με κάκωση του νωτιαίου μυελού), οι αθλητές και οι αθλήτριες αγωνίζονται με ειδικό αγωνιστικό αμαξίδιο το οποίο πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να έχει τουλάχιστον δύο μεγάλους τροχούς διαμέτρου μέχρι 70 εκατοστών, και ένα μικρό, διαμέτρου 50 εκατοστών. Επιπρόσθετα, στους αγώνες 800 μέτρων και άνω ο αφέτης μπορεί, εάν γίνει σύγκρουση, να διακόψει τον αγώνα και να δώσει ξανά εκκίνηση εάν δεν έχουν διανύσει οι αθλητές περισσότερα από 200 μέτρα. Στους αγώνες δρόμου από 800 μέτρα και άνω, στη σκυταλοδρομία των 4 x 400 μέτρων και στο μαραθώνιο οι δρομείς πρέπει να φορούν κράνος. Τέλος, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ο δρομέας που ακολουθεί φέρει την ευθύνη της προσπέρασης. Ο δρομέας που προπορεύεται δεν πρέπει να παρεμποδίσει ή να κόψει το δρόμο στο συναθλητή του, από τη στιγμή που εμφανίζονται οι μπροστινοί τροχοί του δρομέα που ακολουθεί.
Στις κατηγορίες 11 και 12 (τυφλοί αθλητές και αθλητές με μειωμένη όρασης), οι δρομείς επιτρέπεται να έχουν βοηθούς – συνοδούς στον αγωνιστικό χώρο. Οι συνοδοί φορούν ένα γιλέκο σε έντονο χρώμα για να ξεχωρίζουν από τους τυφλούς δρομείς. Στους δρόμους 100 έως 400 μέτρα οι αθλητές της κατηγορίας 11 και 12 που τρέχουν με συνοδό, έχουν δύο διαδρομές, μία για τον τυφλό αθλητή και μία για το συνοδό του. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται ο συνοδός να προηγείται του αθλητή ή της αθλήτριας. Εάν ο συνοδός τερματίσει μπροστά από τον τυφλό δρομέα, ο αθλητής ακυρώνεται. Τέλος, οι δρομείς της κατηγορίας 11 πρέπει να φέρουν κάλυμμα στα μάτια τους σε όλους τους αγώνες δρόμων μέχρι και τα 1.500 μέτρα.
Στις κατηγορίες 35 – 38 (αθλητές με εγκεφαλική παράλυση) και 42 – 46 (αθλητές με ακρωτηριασμό ή άλλη κινητική αναπηρία), η θέση των τεσσάρων σημείων στήριξης στην εκκίνηση δεν είναι υποχρεωτική για τους δρομείς.
Το αγωνιστικό πρόγραμμα των Παραολυμπιακών Αγώνων περιλαμβάνει τρεις διαφορετικούς αγώνες αλμάτων.
Οι κανονισμοί που διέπουν τους αγώνες αλμάτων των Ολυμπιακών Αγώνων, ισχύουν και στους Παραολυμπιακούς Αγώνες με κάποιες διαφοροποιήσεις ανά κατηγορία αθλητή ή αθλήτριας. Οι βασικότερες είναι οι εξής:
Στις κατηγορίες 42-44 (αθλητές με ακρωτηριασμό ή άλλη κινητική αναπηρία), οι αθλητές με αναπηρία στα κάτω άκρα επιτρέπεται να εκτελέσουν άλμα σε ύψος κάνοντας αναπηδήσεις για τη φόρα ή εκτελώντας το άλμα από ένα σταθερό σημείο χωρίς φόρα.
Στις κατηγορίες 11-13 (αθλητές με ολική ή μερική απώλεια όρασης), ο προσανατολισμός των αθλητών στο τρέξιμο και στο πάτημα στη βαλβίδα γίνεται προφορικά από το βοηθό. Για το λόγο αυτόν, οι θεατές πρέπει να κάνουν απόλυτη ησυχία και μόνο μετά το τέλος της προσπάθειας μπορούν να χειροκροτήσουν ή να επευφημήσουν τον αθλητή. Ιδιαίτερα για τους αθλητές των κατηγοριών 11 και 12, η βαλβίδα στο μήκος και στο τριπλούν έχει διαστάσεις 1,00 x 1,22 μέτρων και καλύπτεται από άσπρη σκόνη (π.χ. μαγνησία) για να είναι εμφανές το ίχνος από το πάτημα του ποδιού.
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί αγώνες ρίψεων: η σφαιροβολία, η δισκοβολία, ο ακοντισμός και η ρίψη κορύνας. Το βάρος των οργάνων (σφαίρα, δίσκος, ακόντιο και κορύνα) ποικίλει ανάλογα με την κατηγορία και το φύλο των αθλητών ή αθλητριών που αγωνίζονται.
Οι κανονισμοί που διέπουν τους αγώνες ρίψεων των Ολυμπιακών Αγώνων, ισχύουν και στους Παραολυμπιακούς Αγώνες με κάποιες διαφοροποιήσεις ανά κατηγορία αθλητή ή αθλήτριας. Οι βασικότερες είναι οι εξής:
Στις κατηγορίες 32 – 34 (αθλητές με εγκεφαλική παράλυση) και 51 – 58 (αθλητές με κάκωση του νωτιαίου μυελού), οι αθλητές αγωνίζονται καθισμένοι σε ειδικά διαμορφωμένη καρέκλα, ύψους μέχρι 75 εκατοστών από το έδαφος, η οποία σταθεροποιείται στη βαλβίδα, σύμφωνα με τους κανονισμούς, με ιμάντες ή με άλλο τρόπο. Κανένα μέρος της καρέκλας ή μοχλός που χρησιμοποιείται για στήριξη δεν πρέπει να προεξέχει από τη βαλβίδα ή να αγγίζει το έδαφος έξω από τη βαλβίδα.
Στις κατηγορίες 32 – 34 και 51 – 56 οι ρίπτες πρέπει να έχουν τουλάχιστον ένα μέρος της λεκάνης τους στο κάθισμα, μέχρι να απελευθερωθεί το όργανο ρίψης. Στις κατηγορίες 32 – 34 και 57 – 58, ξεκινούν τη ρίψη καθιστοί και, εάν ανυψώσουν τη λεκάνη τους, πρέπει το πόδι τους να μη χάσει την επαφή με το έδαφος της βαλβίδας. Στον αγώνα ρίψης κορύνας (club throw) συμμετέχουν μόνο αθλητές των κατηγοριών 32 και 51.
Στις κατηγορίες 11 – 12 (αθλητές με ολική η μερική απώλεια όρασης), επιτρέπεται η προφορική καθοδήγηση από βοηθό. Η καθοδήγηση θα πρέπει να γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζεται το έργο των κριτών. Ιδιαίτερα οι αθλητές της κατηγορίας 11, πρέπει να φορούν κάλυμμα στα μάτια τους καθόλη τη διάρκεια του αγώνα ρίψεων. Το βάρος των οργάνων ρίψεων ποικίλει για άνδρες και γυναίκες, καθώς επίσης και ανά κατηγορία.
Το πένταθλο είναι ο μοναδικός σύνθετος αγώνας του Στίβου στο πρόγραμμα των Παραολυμπιακών Αγώνων. Περιλαμβάνει πέντε ατομικούς αγώνες Στίβου, στους οποίους διαγωνίζονται οι αθλητές ή οι αθλήτριες. Οι αγώνες του πεντάθλου ποικίλουν ανάλογα με την κατηγορία και το φύλο των αθλητών και αθλητριών που συμμετέχουν σε έναν αγώνα.
Για παράδειγμα το πένταθλο για αθλητές και αθλήτριες της κατηγορία 51 περιλαμβάνει αγώνες 100 μέτρων και 400 μέτρων και 800 μέτρων δρόμου, κορύνας και δισκοβολίας. Ενώ για αθλήτριες της κατηγορίας 35 και 36 περιλαμβάνει αγώνες σφαιροβολίας, ακοντισμού, δισκοβολίας, 200 μέτρων και 800 μέτρων δρόμου.
Νικητής αναδεικνύεται ο αθλητής ή η αθλήτρια, που θα συγκεντρώσει συνολικά τους περισσότερους βαθμούς ανεξάρτητα από τη θέση που θα καταλάβει στους επιμέρους αγώνες.
Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας η Ομάδα Στίβου κατάφερε να κατακτήσει συνολικά 7 μετάλλια (5 αργυρά και 2 χάλκινα) σημειώνοντας μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες που έχει σημειώσει στην ιστορία της.
Αθλητές όπως ο Γιώργος Καραμηνάς, ο Ευθύμιος Καλαράς η Ανθή Καραγιάννη και ο Χρήστος Αγγουράκης έδειξαν ότι ο Στίβος είναι ένα από τα πιο αναπτυγμένα αθλήματα στην Ελλάδα και διεθνώς.
Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008 η ομάδα Στίβου κατέκτησε 10 μετάλλια (1 χρυσό, 2 αργυρά και 7 χάλκινα) ξεπερνώντας κάθε προϋγούμενη διοργάνωση. Οι Αγώνες του Πεκίνου ήταν οι πιο επιτυχείς και για την ομάδα Στίβου.
Αναλυτικά οι μεταλλιούχοι του στίβου ήταν :
Γεώργιος Μουζάκης – δρόμους 60 m – Χάλκινο Μετάλλιο
Χρήστος Αγγουράκης (ακόντιο) – Χάλκινο Μετάλλιο
Γεώργιος Τοπτσής (άλμα σε μήκος) – Χάλκινο Μετάλλιο
Χρήστος Αγγουράκης (ακόντιο, σφαίρα) – Αργυρό και Χάλκινο Μετάλλιο
Γεώργιος Τοπτσής (άλμα σε μήκος) – Αργυρό Μετάλλιο
Δημήτρης Κωσταντάγκας (σφαίρα) – Χρυσό Μετάλλιο
Στέφανος Αναργύρου (σφαίρα) – Χάλκινο Μετάλλιο
Γεώργιος Τοπτσής (άλμα σε μήκος) – Χάλκινο Μετάλλιο
Θανάσης Μπαράκας (άλμα εις μήκος) – Χρυσό Μετάλλιο
Ευάγγελος Μπακόλας (σφαιροβολία) – Αργυρό Μετάλλιο
Συμεών Παλτσανιτίδης (Δισκοβολία) – Χάλκινο Μετάλλιο
Ελένη Σαμαριτάκη (200m, 400m) – 2 Αργυρά Μετάλλια
Παράσχος Στογιαννίδης (άλμα εις ύψος, ακόντιο) Αργυρό και Χάλκινο Μτάλλι
Σφαιροβολία : Γιώργος Καραμηνάς (κατηγορία F52)
Δισκοβολία : Ευθύμιος Καλαράς (κατηγορία F53)
100μ : Ανθή Καραγιάννη (κατηγορία T13)
400μ : Ανθή Καραγιάννη (κατηγορία Τ13)
Αλμα εις μήκος: Ανθή Καραγιάννη (κατηγορία (Τ13)
Σφαιροβολία : Χρήστος Αγγουράκης (κατηγορία F53)
100μ : Παρασκευή Καντζά (κατηγορία Τ11)
Χρυσό Μετάλλιο
Σφαιροβολία – Πασχάλης Σταθελάκος (F40)
400μ : Αλεξάνδρα Δήμογλου (κατηγορία Τ13)
Άλμα εις μήκος: Ανθή Καραγιάννη (κατηγορία (Τ13)
100μ : Αλεξάνδρα Δήμογλου (κατηγορία Τ13)
200μ : Αλεξάνδρα Δήμογλου (κατηγορία Τ13)
Άλμα εις μήκος: Αθανάσιος Μπαράκας (κατηγορία Τ11)
400μ : Γιάννης Πρώτος (κατηγορία Τ13)
Σφαιροβολία : Μαρία Σταματουλά (κατηγορία F32-34/52/53)
Σφαιροβολία: Αναστάσιος Τσίου (κατηγορία F57/58)
Σφαιροβολία : Σεζόν Φερνάντες (κατηγορία F53/54)
Δισκοβολία- Πασχάλης Σταθελάκος (F40)
Σφαιροβολία- Πασχάλης Σταθελάκος (F40)
400μ : Αλεξάνδρα Δήμογλου (κατηγορία Τ13)
Άλμα εις μήκος: Ανθή Καραγιάννη (κατηγορία (Τ13)
Ακόντιο: Μανώλης Στεφανουδάκης (κατηγορία (F54)
Στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 2011 που διεξήχθη 21-29 Ιανουαρίου 2011 στο Κράισττρερτς της Νέας Ζηλανδία η ελληνική ομάδα κατέκτησε 9 μετάλλια (1 χρυσό, 5 αργυρά, 3 χάλκινα).
Χρυσό Μετάλλιο Πασχάλης Σταθελάκος – Δισκοβολία 40 (WR)
Αργυρό Μετάλλιο Πασχάλης Σταθελάκος – Σφαιροβολία 40 (ER)
Μαρία Σταματουλά – Σφαιροβολία 32/33/34 (WR)
Μιλτιάδης Κυριακίδης – Σφαιροβολία 44/46
Ιωάννης Πρώτος – 400μ 13
Ευστράτιος Νικολαΐδης – Σφαιροβολία 20
Χάλκινο Μετάλλιο Ιωάννης Πρώτος – 100μ 13
Αλέξανδρος Κωνσταντινίδης – Σφαιροβολία 40
Αθανάσιος Μπαράκας – Μήκος 11